tur prices महाराष्ट्रात सध्या तुरीच्या बाजारभावात मोठ्या प्रमाणात चढ-उतार दिसून येत आहे. राज्यातील विविध बाजारपेठांमध्ये तुरीच्या किंमती ₹४,५०० ते ₹७,३०० दरम्यान नोंदवल्या गेल्या आहेत. या दरवाढीमुळे काही शेतकऱ्यांना फायदा झाला असला तरी, अनेक शेतकरी अपेक्षेपेक्षा कमी भाव मिळाल्याने नाराज आहेत. प्रदेशनिहाय बाजारभाव, तुरीच्या प्रकारानुसार किंमती आणि शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त मार्गदर्शन याबाबत सविस्तर माहिती पुढीलप्रमाणे.
विविध बाजारपेठांमधील तुरीचे दर
महाराष्ट्रातील वेगवेगळ्या जिल्ह्यांमध्ये तुरीच्या किंमतींमध्ये लक्षणीय फरक दिसून येत आहे. विदर्भ आणि मराठवाड्यातील बाजारपेठांमध्ये सर्वाधिक दर मिळत असल्याचे आढळले आहे.
उच्च दराच्या बाजारपेठा
अकोला बाजारपेठेत तुरीला सर्वाधिक म्हणजेच सुमारे ₹७,३०० इतका दर मिळाला आहे. यानंतर कारंजा (₹७,२५५), लातूर (₹७,१७८), अमरावती (₹७,१३५) या बाजारपेठांमध्ये चांगले दर मिळाले आहेत. रिसोड, मलकापूर, मुर्तीजापूर, सिंदी (सेलू), नांदुरा आणि औराद शहाजानी येथील बाजारपेठांमध्ये तुरीला ₹७,००० च्या आसपास भाव मिळत आहे. या बाजारपेठांमधील उच्च दर अनेक शेतकऱ्यांसाठी आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरले आहेत.
मध्यम ते कमी दराच्या बाजारपेठा
दुसरीकडे, पश्चिम महाराष्ट्र आणि खानदेश भागातील काही बाजारपेठांमध्ये तुरीचे दर अपेक्षेपेक्षा कमी आहेत. करमाळा येथे ₹५,०००, धुळे येथे ₹४,४९०, तर पाचोरा, अमळनेर आणि अहमदपूर येथे ₹५,००० ते ₹६,००० दरम्यान दर आढळले आहेत. या भागातील शेतकऱ्यांमध्ये यामुळे नाराजी पसरली आहे.
तुरीच्या प्रकारानुसार किंमती
तुरीच्या विविध प्रकारांनुसार बाजारभावात फरक पडतो. त्यांच्या गुणवत्ता, मागणी आणि स्थानिक पसंतीनुसार दर ठरतात.
लाल तूर
लाल तूर ही महाराष्ट्रात मोठ्या प्रमाणात उत्पादित केली जाणारी प्रमुख डाळ आहे. यावर्षी लाल तुरीचे दर ₹६,५०० ते ₹७,००० दरम्यान राहिले आहेत. गंगाखेड येथे ₹७,०००, यवतमाळ येथे ₹७,१००, पुलगाव येथे ₹६,९४५ इतका दर मिळाला. चिखली, वर्धा आणि नागपूर या बाजारपेठांमध्येही लाल तुरीला समाधानकारक दर मिळाले आहेत.
पांढरी तूर
पांढरी तूर ही उच्च दर्जाची मानली जाते आणि बाजारात तिच्या गुणवत्तेमुळे चांगले दर मिळतात. जालना येथे ₹७,१७१, करमाळा येथे ₹७,०५१, औराद शहाजानी येथे ₹७,०८०, तर माजलगाव आणि शेवगाव येथे ₹७,००० च्या आसपास दर मिळाले आहेत. अनेक शेतकऱ्यांसाठी पांढरी तूर लागवड करणे फायद्याचे ठरले आहे.
स्थानिक आणि गज्जर तूर
स्थानिक आणि गज्जर तुरीला तुलनेने कमी दर मिळत असले तरी, स्थानिक मागणीमुळे या प्रकारच्या तुरीचीही बाजारात चांगली विक्री होते. या प्रकारातील तुरीला सरासरी ₹६,००० ते ₹६,५०० दरम्यान भाव मिळत आहे.
तुरीच्या किंमतींवर परिणाम करणारे घटक
तुरीच्या बाजारभावावर अनेक घटकांचा परिणाम होतो. शेतकऱ्यांनी या घटकांची माहिती ठेवणे महत्त्वाचे आहे:
- आंतरराष्ट्रीय व्यापार: परदेशातून होणारी तुरीची आयात आणि निर्यात यांचा दरावर थेट परिणाम होतो. आयात वाढली की दर कमी होतात.
- हवामान परिस्थिती: अवेळी पाऊस, दुष्काळ किंवा अतिवृष्टी यामुळे उत्पादनावर परिणाम होतो आणि त्यानुसार किंमतीही बदलतात.
- लागवड क्षेत्र: तुरीच्या लागवडीखालील क्षेत्रात वाढ झाल्यास उत्पादन वाढते आणि दर कमी होण्याची शक्यता असते.
- सरकारी धोरणे: सरकारच्या खरेदी योजना, आधारभूत किंमत धोरण आणि आयात-निर्यात नियमांचा बाजारभावावर परिणाम होतो.
- साठवणूक सुविधा: गोदामे आणि शीतगृहांची उपलब्धता यामुळे शेतकरी उत्पादनाचा साठा करू शकतात आणि चांगल्या दराची वाट पाहू शकतात.
- वाहतूक खर्च: डिझेलचे वाढते दर आणि वाहतूक खर्च याचाही तुरीच्या अंतिम किंमतीवर परिणाम होतो.
शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त मार्गदर्शन
विक्री रणनीती
- सध्याच्या बाजारभावाचा अभ्यास करून, चांगला दर असेल तेव्हाच माल विकावा.
- संपूर्ण उत्पादन एकाचवेळी विकू नये. थोडी तूर साठवून ठेवावी, जेणेकरून भविष्यात दरवाढ झाल्यास फायदा घेता येईल.
- स्थानिक बाजारपेठेबरोबरच, जवळपासच्या इतर बाजारपेठांमधील दरांचीही माहिती घ्यावी.
गुणवत्ता सुधारणा
- तुरीची सफाई व वर्गीकरण योग्य पद्धतीने करावे. स्वच्छ व एकसारख्या आकाराच्या तुरीला चांगला दर मिळण्याची शक्यता अधिक असते.
- योग्य ओलावा राखून तुरीची साठवणूक करावी, जेणेकरून तिची गुणवत्ता टिकून राहील.
- पॅकिंगची गुणवत्ता सुधारून अतिरिक्त फायदा मिळवता येऊ शकतो.
बाजारपेठ निवड
- जवळपासच्या विविध बाजारपेठांमधील दरांची तुलना करावी.
- वाहतूक खर्च विचारात घेऊन, निव्वळ फायदा कोणत्या बाजारपेठेत जास्त मिळेल याचा हिशोब करावा.
- शक्यतो दलालांवर अवलंबून न राहता, थेट बाजार समितीशी संपर्क साधावा.
पुढील काही महिन्यांत तुरीच्या दरांबाबत काही अंदाज बांधता येतात:
सकारात्मक दृष्टिकोन
- सरकारकडून अधिक तूर खरेदीची शक्यता असल्यामुळे दरांना आधार मिळू शकतो.
- परदेशी बाजारपेठांमध्ये भारतीय तुरीची मागणी वाढत आहे, ज्यामुळे निर्यातीला चालना मिळू शकते.
- उत्पादन खर्च तुलनेने स्थिर असल्यामुळे शेतकऱ्यांना फायदा होऊ शकतो.
संभाव्य आव्हाने
- आंतरराष्ट्रीय बाजारात भाव कमी झाल्यास किंवा आयात नियम शिथिल केल्यास स्थानिक दरावर विपरीत परिणाम होऊ शकतो.
- हवामान बदलामुळे पुढील हंगामातील उत्पादनावर परिणाम होऊ शकतो.
- गोदामांची अपुरी सुविधा हा साठवणुकीसाठी मोठा अडथळा ठरू शकतो.
तांत्रिक मार्गदर्शन
शेतकऱ्यांनी तुरीचे उत्पादन वाढवण्यासाठी आणि गुणवत्ता सुधारण्यासाठी पुढील तांत्रिक उपाय करावेत:
- दर्जेदार बियाणांचा वापर करावा.
- कीडनियंत्रणासाठी एकात्मिक कीड व्यवस्थापन पद्धती अवलंबावी.
- पाण्याचा काटकसरीने वापर करण्यासाठी ठिबक सिंचन पद्धती वापरावी.
- मातीची तपासणी करून, त्यानुसार योग्य खते व संजीवके वापरावीत.
बाजार समितीची भूमिका
बाजार समित्यांनी शेतकऱ्यांच्या हितासाठी पुढील पावले उचलावीत:
- व्यवहारांमध्ये पारदर्शकता आणणे आणि शेतकऱ्यांना योग्य माहिती पुरवणे.
- शेतकऱ्यांना तुरीची विक्री केल्यानंतर विनाविलंब पैसे देणे.
- तुरीच्या गुणवत्ता तपासणीसाठी प्रमाणित केंद्रे सुरू करणे.
- दैनंदिन बाजारभावांची माहिती सर्व शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचवणे.
सरकारी योजना
शेतकऱ्यांनी पुढील सरकारी योजनांचा लाभ घ्यावा:
- पीक विमा योजना – नैसर्गिक आपत्तीमुळे होणाऱ्या नुकसानीची भरपाई मिळवण्यासाठी.
- तुरीसाठी किमान आधारभूत किंमत योजना – ज्यामुळे किमान दराची हमी मिळते.
- कृषी कर्ज – रास्त व्याजदरात शेतीसाठी कर्ज उपलब्ध.
- सिंचन व यंत्रसामग्री खरेदीसाठी अनुदान योजना.
विशेष सूचना
पाठकांसाठी विशेष सूचना: या लेखात दिलेली माहिती विविध स्रोतांमधून संकलित करण्यात आली आहे. बाजारातील किंमती दिवसेंदिवस बदलत असतात. कोणत्याही निर्णयापूर्वी वाचकांनी स्वतः संपूर्ण चौकशी करावी आणि अद्ययावत माहितीच्या आधारे पुढील निर्णय घ्यावा. लेखात नमूद केलेले दर केवळ संदर्भासाठी असून, प्रत्यक्ष बाजारभावात फरक असू शकतो. शेतकऱ्यांनी आपल्या जवळच्या कृषी विभागाकडून अधिक माहिती घ्यावी आणि स्थानिक बाजार समितीशी संपर्क साधावा.
महाराष्ट्रात तुरीच्या दरांमध्ये सध्या मोठी वाढ दिसून येत असली तरी, ही वाढ सर्व भागांमध्ये समान नाही. विदर्भ आणि मराठवाड्यातील बाजारपेठांमध्ये जास्त दर मिळत असताना, पश्चिम महाराष्ट्र आणि खानदेश भागात तुलनेने कमी दर मिळत आहेत. शेतकऱ्यांनी दरांचा बारकाईने अभ्यास करून, चांगल्या बाजारपेठेत आणि योग्य वेळी आपला माल विकावा. तसेच गुणवत्ता सुधारणा, योग्य साठवणूक आणि सरकारी योजनांचा फायदा घेऊन अधिक उत्पन्न मिळवण्याचा प्रयत्न करावा. बाजारातील चढ-उतारांचे विश्लेषण करून, स्वतःच्या फायद्यासाठी त्याचा वापर करणे हेच शेतकऱ्यांच्या आर्थिक प्रगतीचे गमक ठरू शकते.
